تاریخچه کوتاه نبردهای F-14 تامکت در خدمت                                         نویسنده: آرمان

هواپیمای جنگنده افسانه ای F-14 تامکت علی رغم شهرت و توانایی های بی نظیر آن و امپراطوری بی چون و چرای آن بر آسمان ها تا چند دهه، در نبردهای زیادی شرکت نکرد. به خصوص نبرد هایی که در آن ها هواپیمای دشمن به وسیله موشک فینیکس سرنگون شده باشد تعدادشان به انگشتان دست هم نمی رسد. تامکت که در اصل برای حفاظت از ناوهای هواپیمابر و نه ماموریت های تهاجمی طراحی شده بود، در نیروی دریایی به طور بسیار محدود در چند جنگ هوا به هوا شرکت کرد و عمده شکارهای این جنگنده به خدمت آن در جنگ تحمیلی توسط ایران باز می گردد که شما فراوانی از جنگنده های نیروی هوایی بعثی عراق به وسیله این جنگنده خوش پرواز IRIAF سرنگون گشتند. در مطلب زیر به تاریخچه کوتاهی از نبرد ها و درگیری های هواپیمای تامکت در زمان خدمت سی و چند ساله این جنگنده می پردازیم:

1975-1974، جنگ ویتنام: اگر چه تامکت بسیار دیرتر از آنچه که می بایست به جنگ ویتنام رسید، اما این جنگنده در اسکادران های VF-1 و VF-2 به تدریج پروازهای پاترول یا گشت هوایی خود را از سپتامبر 1974 آغاز کرد و این گشت ها تا می 1975 ادامه داشت. این گشت های هوایی به عنوان بخشی از عملیات Frequent Wind انجام می شد، با وجود موفقیت های عمده فانتوم در مقابل جنگنده های ویتنامی، در طی این عملیات تامکت ها موفق به شکار هواپیماهای میگ نشدند، یعنی همان شکارهای آماده ای که در ماموریتهای تن به تن با فانتوم به راحتی از مزرعه آسمان درو می شدند.

1974 تا به حال، اسکورت بمب افکن های شوروی: یکی از بازی های مورد علاقه تامکت (!) اسکورت بمب افکن های شوروی بود که در حال عبور بر فراز ناوهای هواپیمابر آمریکا شناسایی می شدند. از آن جا که یکی از ماموریت های اصلی تامکت حفاظت از ناوهای هواپیمابر بود، ماموریت های موسوم به «Catch that bomber» از ماموریت ها و کارهای تقریباً روزانه خدمه تامکت به شمار می رفتند. هر گاه که جنگنده یا بمب افکن های دوربرد و استراتژیک شوروی مسلح به موشک های کروز ضد کشتی به محدوده خطر ناوهای آمریکایی می رسیدند، اف-14 های نیروی دریایی به منطقه خطر اعزام می شدند تا به اصطلاح به آن ها «خوش آمد» بگویند. این ماموریت ها در حقیقت برای سرنگون ساختن جنگنده ها یا بمبرهای دشمن انجام نمی شد، بلکه صرفاً هدف از انجام ان ها اسکورت بمب افکن تا منطقه دور از خطر و البته در صورت امکان نگاهی انداختن به تسلیحات محمول این هواپیما ها بود.

اسکورت بمب افکن Tu-95 شوروی توسط F-14 نیروی دریایی آمریکا

1988-1980، جنگ تحمیلی ایران-عراق: می دانیم که ایران تنها کشور بعد از آمریکا بود که به جنگنده افسانه ای تامکت مجهز بود. در 22 سپتامبر سال 1980 مقارن با سی و یکم شهریور ماه 1359 شمسی، رژیم بعثی عراق با هدف اشغال منطقه موسوم به شط العرب و جزایر استراتژیک خلیج فارس که دارای چاه های نفتی بسیار غنی بودند، با حمله به چندین پایگاه هوایی ایران به منظور فلج ساختن قوای هوایی ایران، آتش جنگ تحمیلی هشت ساله را بر افروخت. تامکت های ایران با 270 موشک فوق پیشرفته فینیکس در آن زمان و تعداد نا معلومی موشک های اسپارو و سایدوایندر به جنگ هواپیماهای عمدتاً روسی عراق رفتند. هیچ یک از طرف های درگیر در جنگ آمار صحیح و درستی از شکارهای خود در نبرد های هوایی به جامعه جهانی ارائه ندادند، اگرچه وقایع مشهود دال بر ساقط شدن بیش از هشتاد فروند هواگرد عراقی به وسیله اف-14 های ایرانی است. عمده این هواگردها شامل هواپیماهای میگ 21، میگ 23، میگ 25، سوخو 20، سوخو 22، جنگنده های میراژ اف-1 و تعدادی هلیکوپتر های میل می باشد که از شوروی سابق خریداری شده بودند.

1981، ساقط شدن دو فروند سوخو 22 لیبیایی توسط تامکت های USN: در اوایل دهه هشتاد میلادی، کشور لیبی مشکلاتی را در زمینه مرزهای آبی بین المللی ایجاد کرده بود. بنا بر قوانین بین المللی، کشورهای ساحلی حق دارند تا دو مایل حاشیه دریا را جزو مرزهای خود به شمار آورند در حالی که کشور لیبی این قانون را قبول نداشته و تا 12 مایل آن طرف تر از مرزهای خشکی خود، دریا را جزو مرز های کشورش می دانست. نیروی دریایی آمریکا در نقش نیروی پلیس بین المللی روزانه گشت هایی را بر فراز حریم هوایی بین المللی که از آن سو لیبی جزو مرزهای خود می دانست انجام می داد که اکثر این پرواز به درگیری های مانوری بین جنگنده های روسی لیبی و جنگنده های آمریکایی می انجامید. صبح نوزدهم آگوست سال 1981 بود. دو فروند F-14A از ناو هواپیمابر نیمیتز برخاسته و به قصد انجام ماموریت گشت هوایی یا CAP در حال پرواز بودند که هواپیمای پیش اخطار آواکس E-2 آن ها را از وجود دو فروند سوخو 22 فیتر در منطقه آگاه کرد که مستقیماً به سمت تامکت ها در حال حرکت بودند. با نزدیک شدن سوخوها به هواپیماهای تامکت، آتشی از زیر بال هواپیمای سوخو 22 لیدر پیدا شد که بعد ها معلوم شد که این آتش مربوط به روشن شدن موشک AA-2 آتول بوده که به سمت اولین تامکت شلیک شده بود. این موشک به تامکت ها برخورد نکرد و با این اتفاق، چون به سمت تامکت ها شلیک شده بود خلبان ها می توانستند به سوخو 22 های لیبی شلیک نمایند. پس خلبان لیدر تامکت مسیر خود را به سمت سوخو 22 وینگ من تغییر داد و با رها شدن از اشعه مستقیم آفتاب صبحگاهی که چشم فرمانده تامکت را آزار می داد، یک فروند موشک سایدوایندر از بال تامکت جدا شده و مستقیماً به درون اگزوز موتور سوخو 22 رفت و از قسمت کابین به بعد سوخو به طور کلی منهدم شد اما خلبان با موفقیت از هواپیمای نیمه سوخته خود اجکت کرد. دومین فروند سوخو 22 هم با شلیکی عالی به سرنوشت سوخو 22 دیگر دچار شد و بدین ترتیب بار دیگر برتری تامکت اثبات گردید.

1983، نبرد بر فراز لبنان و درگیری با میگ ها و موشک های SAM: در اواخر سال 1983، نیروهای حافظ صلح آمریکا در منطقه لبنان، کشوری که درگیر جنگ های داخلی است،  مورد تهدید حملات نیروهای گروه های نظامی لبنان و نیروهای سوریه قرار گرفتند. در نتیجه این حملات، اسکادران های VF-11 و VF-31 از روی ناو هواپیمابر جان اف کندی به انجام عملیات پرداختند. در طی این عملیات، هواپیماهای تامکت به شدت مورد تهاجم موشک های زمین به هوای SAM و موشک های AAA قرار گرفتند، هر چند که هیچ از آن ها به تامکت ها برخورد نکرد. یکی از خلبانان اسکادران VF-11 می گوید: «در یکی از پروازهای خود بر فراز لبنان که در اصل ماموریت شناسایی به وسیله سیستم TARPS بود، به طور همزمان رادار تامکت من بر روی هشت هواپیمای میگ قفل نمود، اما میگ ها با انجام مانورهای سپلیت اس مانع از قفل صحیح و شلیک می شدند، هر چند که نهایتاً هواپیماهای دشمن به سمت سوریه عقب نشینی کردند.» در این عملیات هیچ هواپیمای تامکتی ساقط نشده و حتی آسیبی به آن ها نرسید، در حالی که در حملات بعدی دو هواپیمای A-6 و A-7 سرنگون شدند.

هواپیماهای F-14 تامکت در حال پرواز با بالهای بسته

1985، نجات هواپیمای مسافربری از بند ربایندگان توسط تامکت ها: در سال 1985، هواپیمای مسافربری متعلق به خطوط هوایی مصر در پرواز مصر به لیبی توسط هواپیما ربایان سازمان آزادی بخش فلسطین برای در فشار گذاشتن دولت اسرائیل به منظور آزادی زندانیان سیاسی ربوده شد. به منظور آزادی هواپیمای مسافربری از بند ربایندگان، هفت هواپیمای اف-14 تامکت مامور رهگیری هواپیمای بوئینگ 737 شدند که سه فروند از این هواپیما ها برای دفع خطر احتمالی تهاجم هواپیماهای لیبیایی در نظر گرفته شدند. یک هواپیمای پیش اخطار E-2 از قبل موقعیت دقیق هواپیمای قربانی را مشخص کرده و تامکت ها را بدان سمت هدایت نمود. هواپیماهای تامکت در شرایط سخت پرواز شبانه و سکوت کامل رادیویی و همچنین در حالتی که تمام چراغ های بیرونی هواپیماها خاموش شده بود، به بوئینگ 737 قربانی نزدیک شدند. هواپیماهای F-14 به گونه ای جالب در جلو، عقب و طرفین هواپیمای بوئینگ 737 قرار گرفتند و پس از ثبات موقعیت، تامکت ها تمام چراغ های خود را روشن کرده و ارتباط رادیویی خود را با خلبان بوئینگ 737 برقرار نمودند. هواپیمای تروریست ها به شیوه ای بسیار غافلگیر کننده رهگیری شده و تا فرودگاهی در ایتالیا اسکورت شد. پس از فرود، گروه های پلیس هواپیما را احاطه کرده و تروریست ها را با موفقیت دستگیر نمودند.

1989، ساقط شدن دو فروند میگ 23 لیبیایی توسط تامکت های USN: روز چهارم ژانویه سال 1989، بار دیگر نیروی هوایی لیبی مغلوب نیروی دریایی آمریکا شد. دو فروند F-14 تامکت که از ناو هواپیمابر جان اف کندی برخاسته بودند، بار دیگر در حریم بین المللی هواپیماهای لیبیایی را مشاهده کردند. یک روال کاملاً معمولی این بود که همانند اکثر اوقات رادار قدرتمند AN/AWG-9 هواپیماهای تامکت روی هواپیمای دشمن قفل می شد تا هواپیماهای دشمن از وجود قفل راداری آگاه شده و امکان بازگشت بدون درگیری برای آن ها به وجود می آمد. معمولاً همین اقدام برای دور کردن هواپیماهای دشمن کافی بود، چرا که صدای قفل رادار مسلح AWG-9 به اندازه کافی ترسناک است که هواپیماهای نسل سوم روسی را بترساند. اما انگار این بار خلبانان لیبیایی شجاع تر از این حرف ها بودند چرا که به نزدیک تر شدن به تامکت های آمریکایی ادامه دادند. پس از هشت دقیقه مانورهای دو طرف برای یافتن موقعیت خوب شلیک، سرانجام دستور درگیری از سوی مرکز فرماندهی ناو صادر شد. نخستین تامکت روی هدف قفل کرده و موشک اسپاروی خود را شلیک کرد، اما موشک به هدف برخورد نکرد. این در حالی بود که موشک دوم شلیک شده از همین هواپیما هدف خود را پیدا کرده و با موفقیت به آن اصابت نمود. تامکت دوم نیز به دلیل فاصله نزدیک استفاده از موشک سایدوایندر خود را ترجیح داده و موشک را شلیک کرد. این موشک نیز به هدف اصابت نموده و به داخل اگزوز موتور هواپیمای دشمن رفت.

1991، جنگ خلیج و آزادسازی کویت: در سال 1991، شش ماه بعد حمله نیروهای عراق بعث به کویت به منظور اشغال چاه های نفت آن کشور، نیروهای متحد حملات گسترده ای را علیه عراق صورت دادند. نیروی هوایی کشورهای متحد کاملاً بر نیروی هوایی عراق پیروز بود و این مسئله از تعدد هواپیماهای نیروهای متحد و همچنین عدم پشتیبانی غرب از عراق و فرسوده بودن جنگنده های عمدتاً روسی عراقی ناشی می شد. تعداد فراوانی از جنگنده عراقی برای جلوگیری از نابودی و انهدام به ایران پناه آوردند، به طوری که حتی در حال حاضر جنگنده هایی چون سوخو 24، میگ 21، سوخو 22 و A-50 های عراقی در ایران مشغول به خدمت اند. در این جنگ حادثه کلاسیک «شکار میگ» رخ نداد و این بدان دلیل بود که اکثر جنگنده های عراقی با مشاهده جنگنده های نیروهای متحد در فواصل نزدیک اقدام به عقب نشینی و حتی فرار می کردند. اف-14 های نیروی دریایی عملیات مختلفی را در اسکورت ناوهای هواپیمابر و هواپیماهای آواکس در این جنگ انجام دادند. شایعه ها دال بر آن بود که خلبانان عراقی کاری مشابه آن چه در مقابل اف-14 های ایران در جنگ تحمیلی انجام دادند را صورت می دادند، بدین ترتیب که به محض آگاهی از قفل شدن رادار تامکت روی هواپیمایشان، مسیر کاملاً مخالف را پیش رو گرفته و تقریباً از منطقه خطر تنها می گریختند.  تنها شکار تامکت در این جنگ سرنگونی یک فروند هلیکوپتر میل-8 هیپ با موشک سایدوایندر بود که از فاصله نزدیک صورت گرفت. در ششم فوریه 1991، یک فروند F-14B از اسکادران VF-103 از بین رفت که در طی این حادثه، یکی از خلبانان نجات یافت و دیگری به اسارت گرفته شده و در پایان جنگ آزاد گردید.